عکس/ احیای شب 21 ماه رمضان در مقبره شهدای گمنام کوهسار
مراسم احیای شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان بامداد جمعه بیست و ششم خرداد ماه با حضور اقشار مختلف مردم در مقبره شهدای گمنام کوهسار تهران برگزار شد./ عکس: فارس

عکس/ احیای شب 21 ماه رمضان در مقبره شهدای گمنام کوهسار

مراسم احیای شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان بامداد جمعه بیست و ششم خرداد ماه با حضور اقشار مختلف مردم در مقبره شهدای گمنام کوهسار تهران برگزار شد./ عکس: فارس
عکس/ احیای شب 21 ماه رمضان در مقبره شهدای گمنام کوهسار

کشف شهر فراموش ‌شده و یک مسجد در اتیوپی +عکس
یک شهر در منطقه هارلا در اتیوپی کشف شده که تصور می‌رود مربوط به قرن دهم میلادی باشد.

کشف شهر فراموش ‌شده و یک مسجد در اتیوپی +عکس

یک شهر در منطقه هارلا در اتیوپی کشف شده که تصور می‌رود مربوط به قرن دهم میلادی باشد.
کشف شهر فراموش ‌شده و یک مسجد در اتیوپی +عکس

تأملی در رسالت روحانیت در ایام رمضان

1-“قبل از انقلاب یک سال ماه رمضان به خرّم آباد رفتم. دیدم وضعیت حجاب در آنجا خیلی بد است و افراد باحجاب بسیار اندک‌اند. احساس کردم که نیاز است آنجا درباره زنان کار شود. آگهی کردم که جلسه بانوان در روزهای جمعه تشکیل می‌شود. در یکی از این جلسات بالای منبر رفتم و گفتم اگر شما همان میزان حجاب شرعی و واجب را هم رعایت کنید، کافی است و ما از شما راضی هستیم. این جلسات بسیار اثر گذاشت “.[1]
این قسمتی از خاطره‌ای است که آیت‌الله جعفر سبحانی بیان کرده و توجه به نیازِ روز را در تبلیغ، مورد تأکید قرار داده است. آیت‌الله بر این باور است که تبلیغِ دین، هنر است و این هنر زمانی شکوفا می‌شود که به نیازهای مخاطب التفات یابی و رگ سخن را در دست‌گیری و اثرات نیکی بر فراز منبر بر جای نهی.

تأکیدات آیت‌الله درخور اعتنا است. هر آن‌کس که بر منبر می‌شود باید به‌ضرورت نیاز مخاطب آگاهی داشته باشد. این ضرورت اما در زمانهٔ معاصر در چیست؟ چگونه می‌باید سخن گفت و بر چه اموری می‌باید پای فشرد؟ در هنگامهٔ ماه مبارک رمضان، کدامین گوهر را می‌توان بر مخاطب عرضه کرد و دل از وی ربود؟ مخاطبانی که هرکدام روحیه و روان متفاوتی دارند و یک‌سخن بر دل همگان اثری یکسان بر جای نمی‌نهد.

2-“مری میداو”، روانشناسِ صاحب‌نام انگلیسی، میان روحیه‌های مختلف انسان‌ها تفکیکی نهاده است. او بر این باور است که انسان‌ها با سِنخ روانی واحدی به دنیا نمی‌آیند. همان‌گونه که هر انسانی، با چهره‌ای متمایز و رنگ چشمی و طول قدی متفاوت از دیگران دیده بر جهان می‌گشاید و زیست متفاوتی را از سر می‌گذراند؛ بر همین سیاق با خصائص روانی متکثری نیز به دنیا می‌آیند و سلیقه‌ای متمایز را در شیوه‌های زندگی می‌پسندند. برخی درون‌گرا می‌شوند و برخی برونگرا. برخی روحیه فعالیت دارند و بعضی انفعال‌پذیرند.

میداو در این خصوص اما نکته‌ای را یادآور می‌شود. او می‌گوید این سِنخهای روانی متفاوت، هرگاه که با تعالیم و مجموعه‌ای از احکام دینی مواجهه می‌شوند نیز، رنگ و لعابِ روحیهٔ خود را بر احکام دینی می‌نشانند. به باور او، یک حکم واحد دینی نمی‌تواند در مواجهه با افراد متفاوت، ثمره‌ای یکسان برجای نهد. اساساً انسان‌ها در مواجهه با احکام دینی نیز، آموزه‌هایی را که با منش روحی‌شان سازگارتر است بیشتر می‌پسندند و بر آن مجاهدت می‌ورزند.

فرض بفرمایید کسانی که ازلحاظ روان‌شناختی برون‌گرا هستند و فعال، متدیّنانی اهل شورونشاط بسیارند. این‌ها افرادی هستند که می‌خواهند با استفاده از تدیّن، وضع عالم و آدم را تغییر دهند. علی الاغلبِ متدینان انقلابی این گونه‌اند. ازنظر آنها، دین می‌تواند منشأ تحوّلی اجتماعی گردد. چنین افرادی دلبستهٔ انقلاب و تحوّل هستند و می‌خواهند با پشتوانه انگاره‌های دینی، همهٔ امور را به سامان کنند.

در جامعهٔ امروزینِ خود، با چنین افرادی آشنایی داریم. نواهایی که اسلام‌گرایی را با انقلابی عمل کردن و دل به تحولات عظیم اجتماعی دادن یکی می‌گیرند. حتی بر پیشانی مؤمنانی که سودای انقلابی در سر ندارند مُهر بطلان می‌نهند و بر هر آنچه رنگ مبارزه‌طلبی نگیرد، روی خوش‌ نشان نمی‌دهند و مطرود می‌نامند.[2]

این انگاره‌ها از روحیه‌ای کاملاً برون‌گرا برآمده است. این‌چنین افرادی، امور دینی را نیز در ظرف روحیه و روان خود تفسیر و تعبیر می‌کنند و از همگان انتظار می‌برند تا بر طریقت ایشان مشی دینی کنند. این‌گونه حکم کلی بر احکام دینی دادن و انتظار عملی برونگرایانه از تمامی متدینان بردن، البته از ناآگاهی نسبت به سنخ‌های مختلف دینی نشئت ‌گرفته است.

مری میداو از افراد دیگری نیز سخن به میان می‌آورد. آن‌ها روحیه و منش روانی دیگری را در دین‌داری می‌پسندند. این افراد، درون‌گرایند و در مواجهه با آموزه‌های دینی نیز آنچه را که بر روانشان سازگارتر است برمی‌گزینند و به خدا تقرب می‌جویند. اینان زهد و ریاضت را بیش از دیگر اعمال دینی سبب‌ساز دین‌مداری می‌دانند. این افراد رسالت دینی خود را زمانی برآورده می‌بینند که کمتر بخورند و کمتر بخوابند؛ کمتر بخندند و کمتر از لذائذ زندگانی بهره برگیرند.

چنین افرادی نیز در مسیر دین‌داری قدم نهاده‌اند؛ اما انتظار دیگری از دین را طلب می‌کنند. آن‌ها وجود خود را محور آموزه‌های دینی قرار داده‌اند و هر آنچه بر سلوک شخصی آنها کمک رسانَد و از آنها دستگیری کند را به دیدهٔ مِهر می‌بینند و آن را برمی‌گیرند.

در این میان این نکته را می‌باید دریافت که هیچ سِنخ روانی را نمی‌توان به سِنخ روانی دیگری وارد کرد. نمی‌توان با اصرار و الحاح فراوان، دین‌دار انقلابی را به گوشهٔ عزلت حوالت داد و یا بالعکس.

مصطفی ملکیان در این خصوص قیاسی را میان رفتارهای سیاسی بزرگان دینی انجام داده است. وی با تفکیکی که میان منش سیاسی امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی برقرار می‌کند، بر این باور است که سنخ روانی این دو بزرگوار یکسان نبوده و لذا کشیدن یکی به عرصه‌ای دیگر، کار روا و مقبولی نبود. “فکر می‌کنید اگر امام ده جلسه درس تشکیل می‌داد، می‌توانست علامه طباطبایی را انقلابی کند تا بریزد، بگیرد، ببندد، انقلاب کند، و رژیمی را عوض کند؟ این کار شدنی نبود. امام توان و سنخ روانی خاصی داشت و علامه، سنخ روانی دیگری داشت.”[3]

باری این‌چنین است. آنچه امروز بر فراز منبر گفته می‌شود، می‌باید با التفات بر این منش‌های مختلف روحی و به‌تبع آن سنخ‌های متفاوت دین‌داری عرضه شود. نمی‌توان برای همگان نسخه واحدی پیچید. نمی‌توان همگان را به یک سلوک دینی ترغیب و مایل کرد. خدامحور شدن، می‌تواند در قالب روش‌ها و سبک‌های مختلف دینی به انجام رسد. شاید آنکه بر خلق شفقت می‌ورزد و سودای تحوّل اجتماعی دارد، با آن متدیّنی که سلوک شخصی پیشه کرده و طراوت نفسانی را انتظار می‌برد، هدفی واحد را دنبال می‌کنند؛ اما طریقت واحدی را پیشه نساخته‌اند. این هر دو شیوه مقبول است و خلل واردکردن در آن روا نیست.

حال که این سنخ‌های متفاوت دین‌دار، بر محفل رمضان حاضر می‌شوند و دل به گفتار واعظی بر منبر می‌نهند، از چه اموری می‌توان سخن گفت؟ در تبلیغ دینیِ رمضان، چه مواردی را کمتر می‌باید در نظر آورد؟

3-به نظر می‌رسد که بر فراز منبر، می‌باید بر مقولاتی انگشت تأکید نهاد که همگان را ارتزاق بخشد و بر جان همگان اثر کند. “اخلاق” یکی از سویه‌های مهم دینی است که هم دین‌داران را نعمت می‌بخشد و هم غیر متدینان را خوش می‌آید. اخلاق‌مداری عنصر همیشه جذاب دین‌داری است. نمی‌توان از دین دم زد و اخلاق را فروهشت.

 تأکیدهای مکرر اخلاقی در آموزه‌های دینی کافی است تا بر این عنصر فربه توجه‌های مکرر برود. به‌عنوان نمونه‌ای از هزاران بنگرید که امام رضا (ع) چگونه کمال عقل را در انسان ترسیم می‌کند. ایشان در بیان حدیثی آورده‌اند که عقل شخص تمام نمی‌شود مگر آنکه ده خصلت در وی نمودار شود: “از او امید خیر باشد؛ مردم از بدی او در امان باشند؛ خیر اندک دیگری را بسیار شمارد؛ خیر بسیار خود را اندک شمرد؛ هر چه حاجت از او خواهند دل‌تنگ نشود؛ در عمر خود از دانش‌طلبی خسته نشود؛ فقر در راه خدایش از توانگری محبوب‌تر باشد؛ خواری در راه خدایش از عزت با دشمنش محبوب‌تر باشد؛ گمنامی را از پر نامی خواهان‌تر باشد؛ احدی را ننگرد جز اینکه بگوید او از من بهتر و پرهیزکارتر است”[4].

بنگرید که چگونه حضرتش بر مقولات اخلاقی اهتمام می‌ورزد و نماد تام عقلانیت را در پرتو آموزه‌های اخلاق‌مدارانه به تصویر می‌کشد. ازاین‌دست روایات و احادیث بی‌شمارند. امام باقر (ع) در بسیاری از مواقع، هرگاه که از دین‌داری سخن به میان آورده‌اند، بحث اخلاق‌مداری را پیش کشیده‌اند. ایشان در تفسیر سخنی از پیامبر (ص)، اخلاق را برابر با اسلام دانسته و این دو را در کنار هم تفسیر کرده‌اند. از رسول خدا (ص) نقل شده است که: “گرامی‌ترین شما در جاهلیت، گرامی‌ترینتان در اسلام است.” با توجه به اینکه اسلام نبی مکرم (ص)، پس از جاهلیت عرضه شد و در آن زمانه، طلب اسلام امری خلاف معقول به نظر می‌رسید، تفسیر این سخن بر بسیاری نامکشوف مانده بود. این کلام نبوی به خدمت امام باقر (ع) عرضه شد. امام (ع) در پاسخ به این پرسش فرمودند: “گرامی‌ترین شما در اسلام یعنی کسی که در جاهلیت، خوش‌اخلاق‌ترین و بخشنده‌ترین و خوش‌رفتارترین فرد در مقابل همسایه بود و اذیتش به هیچ‌کس نمی‌رسید و نزدیک‌ترین اشخاص به مردم بود”.[5]

ازاین‌دست تعابیری که اخلاق را برجسته می‌کنند و منش نیکوی رفتاری را توصیه می‌کنند بسیار است. گاه این رفتارهای پسندیدهٔ اخلاقی، در عِداد رفتارهای دینی قرار گرفته است. سلوک اخلاق‌مدارانه؛ همگان را رغبت می‌افزاید. نمی‌توان بر منش اخلاقی پای فشرد و بی‌رغبتی مخاطب را نصیب برد. شاید اگر تأکید بر سیره‌یِ نیکِ اخلاقی بر فراز منبر رمضانی در دستور کار قرار گیرد، هم دل‌های بسیاری را برباید و هم گره‌های لاینحلی را در امروز جامعهٔ ما بگشاید.

در رمضان اما بر گوهری دیگر نیز می‌باید تأکیدهای بسیار کرد. آنچه در مبارک ماه رمضان شایستهٔ التفات چندین و چندباره است، سلوک شخصی و توجه تام ورزیدن بر احوالات نفسانی است. شاید روزه‌داری یکی از خالصانه‌ترین اعمال دینی باشد. دهان را از طعام و شراب خالی داشتن، نه کاری است سهل و نه عملی است مرسوم. روزه‌داری توان آن را دارد که بهترین و نزدیک‌ترین عمل خالصانه را برای انسان به ارمغان آورد. آنچه در پرتوی این اعمال می‌باید به انتظار نشست، “معنویت” است.

رمضان آمده است تا این معنویت را در اختیار دین‌داران قرا دهد. مبلغان دینی می‌باید بر این مهم تذکار عالمانه دهند. باید یادآور شوند که یک صائم، گرسنگی نمی‌کشد که فقط و صرفاً عملی فقهی را به سرانجام رساند. خشک زبانی را بر لب نمی‌نهند که فقط وظیفه‌ای شرعی را عملی ساخته باشد. تمامی این اعمال می‌باید مقدمه‌ای باشد برای کسب آرامش بیشتر، طمأنینه و سکینه‌ای فراتر و بهجت و حال خوشی متعالی‌تر.

شاید یادآوری این حکم فقهی کافی باشد تا نشان دهیم که چگونه شارع مقدس، اعمال روزه را مقدمه‌ای قرار داده است تا معنویتی در این ایام حاصل شود. در احکام رمضان آمده است که تا شب بیست و سوم ماه مبارک، سفر کردن مکروه است. پس‌ازاین ایام، این کراهت برداشته می‌شود. گویی شارع مقدس خواسته است تا این مدت متدینان به ریاضت نفسانی بپردازند و پس‌ازاین اوقات است که می‌باید در انتظار چیدن ثمرهٔ این ریاضتِ خود باشند. پس‌ازاین ایام است که شب‌های قدر در می‌رسد. شب‌های قدری که اگرچه سویه‌ای تاریخی نیز دارند و با معراج نبوی گره‌خورده‌اند، اما هر صائمی می‌تواند شب قدری را بر خود متصور باشد و بر او از ماوراء موهبت‌های رحمانی ببارد و معنویت افزونی را نصیب برد.

رمضان موعدی است که شرایط برای کسب یک معنویت افزون‌تر مهیا است. می‌باید این معنویت را غایت رفتاری رمضان قرار داد و اعمال خود را برگرد آن تنید. مبلغان می‌باید این مهم را یادآور شوند که اعمال شرعی مقدمه‌ای است برای کسب چنین ارتزاق‌های معنوی. و رمضان بهترین موعد برای کسب این موهبت است.

آنکه بر فراز منبر سخن می‌گوید نیازی نیست تا دانش جدیدی بر مخاطبان بیفزاید. کافی است تا نگاه معنوی و اخلاقی را پیش چشم روزه‌دار قرار دهد. و چه بی‌سرانجام است اگر در این کوتاه ایام رمضان، در مجادلات تاریخی درافتیم، نزاع‌های فرقه‌ای را زنده کنیم، مناسبات سیاسی را وجهه همت قرار دهیم.

اینک که گوهر وجودیِ انسان در مبارک ایام رمضان، در اختیار مبلغان قرار می‌گیرد، می‌توان این گوهر را به نیکوترین وجهی به صراط هدایت سوق داد. هدایتی که می‌تواند در پرتو “اخلاق” و “معنویت” شکل بگیرد و بر متدینان گوهر ببخشد و بر دیگران هم چون باران ببارد و طراوت افزاید.
زین روش بر اوج اَنوَر می‌روی/ ای برادر گر بر آذر می‌رود
 

 
این متن در شماره 121 نشریه خیمه منتشر شد.
 
پی‌نوشت‌ها

 

[1] گفتگو با آیت‌الله جعفر سبحانی؛ نشریه جمهوری اسلامی، 11/9/78

[2] برای نمونه‌ای از این مدعا نگاه کنید به بیانات حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان با عنوان: اسلام انقلابی مقابل چهار اسلام؛ خبرگزاری تسنیم؛ 30 خرداد 1395

[3] در رهگذار باد و نگهبان لاله، مصطفی ملکیان، ج 2، ص 203

[4] تحف العقول، ابن شعبه حرّانی، ص 443

[5] همان، ص 507

تأملی در رسالت روحانیت در ایام رمضان

1-“قبل از انقلاب یک سال ماه رمضان به خرّم آباد رفتم. دیدم وضعیت حجاب در آنجا خیلی بد است و افراد باحجاب بسیار اندک‌اند. احساس کردم که نیاز است آنجا درباره زنان کار شود. آگهی کردم که جلسه بانوان در روزهای جمعه تشکیل می‌شود. در یکی از این جلسات بالای منبر رفتم و گفتم اگر شما همان میزان حجاب شرعی و واجب را هم رعایت کنید، کافی است و ما از شما راضی هستیم. این جلسات بسیار اثر گذاشت “.[1]
این قسمتی از خاطره‌ای است که آیت‌الله جعفر سبحانی بیان کرده و توجه به نیازِ روز را در تبلیغ، مورد تأکید قرار داده است. آیت‌الله بر این باور است که تبلیغِ دین، هنر است و این هنر زمانی شکوفا می‌شود که به نیازهای مخاطب التفات یابی و رگ سخن را در دست‌گیری و اثرات نیکی بر فراز منبر بر جای نهی.

تأکیدات آیت‌الله درخور اعتنا است. هر آن‌کس که بر منبر می‌شود باید به‌ضرورت نیاز مخاطب آگاهی داشته باشد. این ضرورت اما در زمانهٔ معاصر در چیست؟ چگونه می‌باید سخن گفت و بر چه اموری می‌باید پای فشرد؟ در هنگامهٔ ماه مبارک رمضان، کدامین گوهر را می‌توان بر مخاطب عرضه کرد و دل از وی ربود؟ مخاطبانی که هرکدام روحیه و روان متفاوتی دارند و یک‌سخن بر دل همگان اثری یکسان بر جای نمی‌نهد.

2-“مری میداو”، روانشناسِ صاحب‌نام انگلیسی، میان روحیه‌های مختلف انسان‌ها تفکیکی نهاده است. او بر این باور است که انسان‌ها با سِنخ روانی واحدی به دنیا نمی‌آیند. همان‌گونه که هر انسانی، با چهره‌ای متمایز و رنگ چشمی و طول قدی متفاوت از دیگران دیده بر جهان می‌گشاید و زیست متفاوتی را از سر می‌گذراند؛ بر همین سیاق با خصائص روانی متکثری نیز به دنیا می‌آیند و سلیقه‌ای متمایز را در شیوه‌های زندگی می‌پسندند. برخی درون‌گرا می‌شوند و برخی برونگرا. برخی روحیه فعالیت دارند و بعضی انفعال‌پذیرند.

میداو در این خصوص اما نکته‌ای را یادآور می‌شود. او می‌گوید این سِنخهای روانی متفاوت، هرگاه که با تعالیم و مجموعه‌ای از احکام دینی مواجهه می‌شوند نیز، رنگ و لعابِ روحیهٔ خود را بر احکام دینی می‌نشانند. به باور او، یک حکم واحد دینی نمی‌تواند در مواجهه با افراد متفاوت، ثمره‌ای یکسان برجای نهد. اساساً انسان‌ها در مواجهه با احکام دینی نیز، آموزه‌هایی را که با منش روحی‌شان سازگارتر است بیشتر می‌پسندند و بر آن مجاهدت می‌ورزند.

فرض بفرمایید کسانی که ازلحاظ روان‌شناختی برون‌گرا هستند و فعال، متدیّنانی اهل شورونشاط بسیارند. این‌ها افرادی هستند که می‌خواهند با استفاده از تدیّن، وضع عالم و آدم را تغییر دهند. علی الاغلبِ متدینان انقلابی این گونه‌اند. ازنظر آنها، دین می‌تواند منشأ تحوّلی اجتماعی گردد. چنین افرادی دلبستهٔ انقلاب و تحوّل هستند و می‌خواهند با پشتوانه انگاره‌های دینی، همهٔ امور را به سامان کنند.

در جامعهٔ امروزینِ خود، با چنین افرادی آشنایی داریم. نواهایی که اسلام‌گرایی را با انقلابی عمل کردن و دل به تحولات عظیم اجتماعی دادن یکی می‌گیرند. حتی بر پیشانی مؤمنانی که سودای انقلابی در سر ندارند مُهر بطلان می‌نهند و بر هر آنچه رنگ مبارزه‌طلبی نگیرد، روی خوش‌ نشان نمی‌دهند و مطرود می‌نامند.[2]

این انگاره‌ها از روحیه‌ای کاملاً برون‌گرا برآمده است. این‌چنین افرادی، امور دینی را نیز در ظرف روحیه و روان خود تفسیر و تعبیر می‌کنند و از همگان انتظار می‌برند تا بر طریقت ایشان مشی دینی کنند. این‌گونه حکم کلی بر احکام دینی دادن و انتظار عملی برونگرایانه از تمامی متدینان بردن، البته از ناآگاهی نسبت به سنخ‌های مختلف دینی نشئت ‌گرفته است.

مری میداو از افراد دیگری نیز سخن به میان می‌آورد. آن‌ها روحیه و منش روانی دیگری را در دین‌داری می‌پسندند. این افراد، درون‌گرایند و در مواجهه با آموزه‌های دینی نیز آنچه را که بر روانشان سازگارتر است برمی‌گزینند و به خدا تقرب می‌جویند. اینان زهد و ریاضت را بیش از دیگر اعمال دینی سبب‌ساز دین‌مداری می‌دانند. این افراد رسالت دینی خود را زمانی برآورده می‌بینند که کمتر بخورند و کمتر بخوابند؛ کمتر بخندند و کمتر از لذائذ زندگانی بهره برگیرند.

چنین افرادی نیز در مسیر دین‌داری قدم نهاده‌اند؛ اما انتظار دیگری از دین را طلب می‌کنند. آن‌ها وجود خود را محور آموزه‌های دینی قرار داده‌اند و هر آنچه بر سلوک شخصی آنها کمک رسانَد و از آنها دستگیری کند را به دیدهٔ مِهر می‌بینند و آن را برمی‌گیرند.

در این میان این نکته را می‌باید دریافت که هیچ سِنخ روانی را نمی‌توان به سِنخ روانی دیگری وارد کرد. نمی‌توان با اصرار و الحاح فراوان، دین‌دار انقلابی را به گوشهٔ عزلت حوالت داد و یا بالعکس.

مصطفی ملکیان در این خصوص قیاسی را میان رفتارهای سیاسی بزرگان دینی انجام داده است. وی با تفکیکی که میان منش سیاسی امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی برقرار می‌کند، بر این باور است که سنخ روانی این دو بزرگوار یکسان نبوده و لذا کشیدن یکی به عرصه‌ای دیگر، کار روا و مقبولی نبود. “فکر می‌کنید اگر امام ده جلسه درس تشکیل می‌داد، می‌توانست علامه طباطبایی را انقلابی کند تا بریزد، بگیرد، ببندد، انقلاب کند، و رژیمی را عوض کند؟ این کار شدنی نبود. امام توان و سنخ روانی خاصی داشت و علامه، سنخ روانی دیگری داشت.”[3]

باری این‌چنین است. آنچه امروز بر فراز منبر گفته می‌شود، می‌باید با التفات بر این منش‌های مختلف روحی و به‌تبع آن سنخ‌های متفاوت دین‌داری عرضه شود. نمی‌توان برای همگان نسخه واحدی پیچید. نمی‌توان همگان را به یک سلوک دینی ترغیب و مایل کرد. خدامحور شدن، می‌تواند در قالب روش‌ها و سبک‌های مختلف دینی به انجام رسد. شاید آنکه بر خلق شفقت می‌ورزد و سودای تحوّل اجتماعی دارد، با آن متدیّنی که سلوک شخصی پیشه کرده و طراوت نفسانی را انتظار می‌برد، هدفی واحد را دنبال می‌کنند؛ اما طریقت واحدی را پیشه نساخته‌اند. این هر دو شیوه مقبول است و خلل واردکردن در آن روا نیست.

حال که این سنخ‌های متفاوت دین‌دار، بر محفل رمضان حاضر می‌شوند و دل به گفتار واعظی بر منبر می‌نهند، از چه اموری می‌توان سخن گفت؟ در تبلیغ دینیِ رمضان، چه مواردی را کمتر می‌باید در نظر آورد؟

3-به نظر می‌رسد که بر فراز منبر، می‌باید بر مقولاتی انگشت تأکید نهاد که همگان را ارتزاق بخشد و بر جان همگان اثر کند. “اخلاق” یکی از سویه‌های مهم دینی است که هم دین‌داران را نعمت می‌بخشد و هم غیر متدینان را خوش می‌آید. اخلاق‌مداری عنصر همیشه جذاب دین‌داری است. نمی‌توان از دین دم زد و اخلاق را فروهشت.

 تأکیدهای مکرر اخلاقی در آموزه‌های دینی کافی است تا بر این عنصر فربه توجه‌های مکرر برود. به‌عنوان نمونه‌ای از هزاران بنگرید که امام رضا (ع) چگونه کمال عقل را در انسان ترسیم می‌کند. ایشان در بیان حدیثی آورده‌اند که عقل شخص تمام نمی‌شود مگر آنکه ده خصلت در وی نمودار شود: “از او امید خیر باشد؛ مردم از بدی او در امان باشند؛ خیر اندک دیگری را بسیار شمارد؛ خیر بسیار خود را اندک شمرد؛ هر چه حاجت از او خواهند دل‌تنگ نشود؛ در عمر خود از دانش‌طلبی خسته نشود؛ فقر در راه خدایش از توانگری محبوب‌تر باشد؛ خواری در راه خدایش از عزت با دشمنش محبوب‌تر باشد؛ گمنامی را از پر نامی خواهان‌تر باشد؛ احدی را ننگرد جز اینکه بگوید او از من بهتر و پرهیزکارتر است”[4].

بنگرید که چگونه حضرتش بر مقولات اخلاقی اهتمام می‌ورزد و نماد تام عقلانیت را در پرتو آموزه‌های اخلاق‌مدارانه به تصویر می‌کشد. ازاین‌دست روایات و احادیث بی‌شمارند. امام باقر (ع) در بسیاری از مواقع، هرگاه که از دین‌داری سخن به میان آورده‌اند، بحث اخلاق‌مداری را پیش کشیده‌اند. ایشان در تفسیر سخنی از پیامبر (ص)، اخلاق را برابر با اسلام دانسته و این دو را در کنار هم تفسیر کرده‌اند. از رسول خدا (ص) نقل شده است که: “گرامی‌ترین شما در جاهلیت، گرامی‌ترینتان در اسلام است.” با توجه به اینکه اسلام نبی مکرم (ص)، پس از جاهلیت عرضه شد و در آن زمانه، طلب اسلام امری خلاف معقول به نظر می‌رسید، تفسیر این سخن بر بسیاری نامکشوف مانده بود. این کلام نبوی به خدمت امام باقر (ع) عرضه شد. امام (ع) در پاسخ به این پرسش فرمودند: “گرامی‌ترین شما در اسلام یعنی کسی که در جاهلیت، خوش‌اخلاق‌ترین و بخشنده‌ترین و خوش‌رفتارترین فرد در مقابل همسایه بود و اذیتش به هیچ‌کس نمی‌رسید و نزدیک‌ترین اشخاص به مردم بود”.[5]

ازاین‌دست تعابیری که اخلاق را برجسته می‌کنند و منش نیکوی رفتاری را توصیه می‌کنند بسیار است. گاه این رفتارهای پسندیدهٔ اخلاقی، در عِداد رفتارهای دینی قرار گرفته است. سلوک اخلاق‌مدارانه؛ همگان را رغبت می‌افزاید. نمی‌توان بر منش اخلاقی پای فشرد و بی‌رغبتی مخاطب را نصیب برد. شاید اگر تأکید بر سیره‌یِ نیکِ اخلاقی بر فراز منبر رمضانی در دستور کار قرار گیرد، هم دل‌های بسیاری را برباید و هم گره‌های لاینحلی را در امروز جامعهٔ ما بگشاید.

در رمضان اما بر گوهری دیگر نیز می‌باید تأکیدهای بسیار کرد. آنچه در مبارک ماه رمضان شایستهٔ التفات چندین و چندباره است، سلوک شخصی و توجه تام ورزیدن بر احوالات نفسانی است. شاید روزه‌داری یکی از خالصانه‌ترین اعمال دینی باشد. دهان را از طعام و شراب خالی داشتن، نه کاری است سهل و نه عملی است مرسوم. روزه‌داری توان آن را دارد که بهترین و نزدیک‌ترین عمل خالصانه را برای انسان به ارمغان آورد. آنچه در پرتوی این اعمال می‌باید به انتظار نشست، “معنویت” است.

رمضان آمده است تا این معنویت را در اختیار دین‌داران قرا دهد. مبلغان دینی می‌باید بر این مهم تذکار عالمانه دهند. باید یادآور شوند که یک صائم، گرسنگی نمی‌کشد که فقط و صرفاً عملی فقهی را به سرانجام رساند. خشک زبانی را بر لب نمی‌نهند که فقط وظیفه‌ای شرعی را عملی ساخته باشد. تمامی این اعمال می‌باید مقدمه‌ای باشد برای کسب آرامش بیشتر، طمأنینه و سکینه‌ای فراتر و بهجت و حال خوشی متعالی‌تر.

شاید یادآوری این حکم فقهی کافی باشد تا نشان دهیم که چگونه شارع مقدس، اعمال روزه را مقدمه‌ای قرار داده است تا معنویتی در این ایام حاصل شود. در احکام رمضان آمده است که تا شب بیست و سوم ماه مبارک، سفر کردن مکروه است. پس‌ازاین ایام، این کراهت برداشته می‌شود. گویی شارع مقدس خواسته است تا این مدت متدینان به ریاضت نفسانی بپردازند و پس‌ازاین اوقات است که می‌باید در انتظار چیدن ثمرهٔ این ریاضتِ خود باشند. پس‌ازاین ایام است که شب‌های قدر در می‌رسد. شب‌های قدری که اگرچه سویه‌ای تاریخی نیز دارند و با معراج نبوی گره‌خورده‌اند، اما هر صائمی می‌تواند شب قدری را بر خود متصور باشد و بر او از ماوراء موهبت‌های رحمانی ببارد و معنویت افزونی را نصیب برد.

رمضان موعدی است که شرایط برای کسب یک معنویت افزون‌تر مهیا است. می‌باید این معنویت را غایت رفتاری رمضان قرار داد و اعمال خود را برگرد آن تنید. مبلغان می‌باید این مهم را یادآور شوند که اعمال شرعی مقدمه‌ای است برای کسب چنین ارتزاق‌های معنوی. و رمضان بهترین موعد برای کسب این موهبت است.

آنکه بر فراز منبر سخن می‌گوید نیازی نیست تا دانش جدیدی بر مخاطبان بیفزاید. کافی است تا نگاه معنوی و اخلاقی را پیش چشم روزه‌دار قرار دهد. و چه بی‌سرانجام است اگر در این کوتاه ایام رمضان، در مجادلات تاریخی درافتیم، نزاع‌های فرقه‌ای را زنده کنیم، مناسبات سیاسی را وجهه همت قرار دهیم.

اینک که گوهر وجودیِ انسان در مبارک ایام رمضان، در اختیار مبلغان قرار می‌گیرد، می‌توان این گوهر را به نیکوترین وجهی به صراط هدایت سوق داد. هدایتی که می‌تواند در پرتو “اخلاق” و “معنویت” شکل بگیرد و بر متدینان گوهر ببخشد و بر دیگران هم چون باران ببارد و طراوت افزاید.
زین روش بر اوج اَنوَر می‌روی/ ای برادر گر بر آذر می‌رود
 

 
این متن در شماره 121 نشریه خیمه منتشر شد.
 
پی‌نوشت‌ها

 

[1] گفتگو با آیت‌الله جعفر سبحانی؛ نشریه جمهوری اسلامی، 11/9/78

[2] برای نمونه‌ای از این مدعا نگاه کنید به بیانات حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان با عنوان: اسلام انقلابی مقابل چهار اسلام؛ خبرگزاری تسنیم؛ 30 خرداد 1395

[3] در رهگذار باد و نگهبان لاله، مصطفی ملکیان، ج 2، ص 203

[4] تحف العقول، ابن شعبه حرّانی، ص 443

[5] همان، ص 507

تأملی در رسالت روحانیت در ایام رمضان

تصاویری از سریال جنجالی درباره زنان داعشی

تصاویری از سریال جنجالی درباره زنان داعشی

تصاویری از سریال جنجالی درباره زنان داعشی

حادثه تروریستی تهران و رسانه‌های جهان عرب، آزمونی برای حرفه‌ای بودن!

به گزارش دین‌آنلاین، کانال مطالعات جهان عرب در گزارشی ضمن اشاره به واقعه تروریستی هفدهم خرداد تهران درباره رویکرد رسانه‌های جهان عرب به این واقعه تروریستی نوشت: فضای خبری شبکه‌های عربی اکنون در اختیار امپراتوری رسانه‌ای حاضر در خلیج‌فارس است. دو دهه قبل زمانی که شبکه خبری الجزیره پا به میدان گذاشت همه تحلیلگران آن را پروژه‌ای حرفه‌ای از سوی کشوری غیر تأثیرگذار مانند قطر می‌دانستند اما به‌مرورزمان سرکوه یخی که اکثر حجم آن زیرآب بود نمایان شد و مشخص شد قطر در حال پیاده کردن یک پروژه چندجانبه است. به‌زودی برای تحلیل وقایع سعودی و قطر در چند روز گذشته به این مطلب به‌طور جداگانه خواهم پرداخت و پروژه قطر را توضیح خواهم داد اما اکنون در پی گونه‌شناسی رویکردهای تعامل رسانه‌های عربی با حادثه تروریستی تهران هستم.

در فضای خبری جهان عرب می‌توان سه صدای بلند با سه روش کمابیش مختلف را شناسایی کرد: صدای اول صدای الجزیره قطر است. الجزیره که زمانی بخشی از سهام آن در اختیار همسر و بستگان صدام، دیکتاتور عراق قرار داشت تا مدت‌ها تنها صدای بلند عربی بود. الجزیره ابتدا سعی در نمایش نوعی حرفه‌ای گری در عرصه خبر بود اما به‌مرورزمان و بروز برخی حوادث، مشخص شد که الجزیره در چهارچوب منافع و پروتکل‌های خاصی که توسط دولت قطر و برای گسترش نفوذ و قدرت نرم اوست عمل می‌کند. مسئله حمایت از تروریسم بعد از سقوط صدام و نیز حمایت از اخوان در مصر، برخی از این مصادیق است. رسانه بعدی که صدای بلندی دارد العربیه است که مشخصاً در مسیر و کمپین عربستان عمل می‌کند. العربیه توانست بسیاری از مخاطبان الجزیره را برباید و انحصار سابق الجزیره را بشکند. در حادثه تهران العربیه خطی متفاوت از الجزیره را در پیش گرفت. الجزیره با پوشش خبر این حادثه تروریستی ابتدا سعی داشت حادثه را مانند حوادث دیگر پایتخت‌های اروپایی که موردحمله داعش قرار گرفته‌اند نشان دهد. در گام بعدی با توجه به اختلافات کنونی قطر و عربستان، مسئله ترور و ارتباط آن با مسئله تکفیر و مبارزه ایران با داعش را برجسته نمود. اما فاجعه‌بار صدای العربیه بود. در بخشی از برنامه‌های تحلیلی العربیه سعودی “منتهی الرمحی” گوینده و مجری برنامه تحلیلی “پاناروما” که بخشی از برنامه را به حادثه تهران اختصاص داده بود، کارشناسی را میزبانی می‌کرد که با سؤالات جهت‌دار سعی در القای این مطلب داشت که این حادثه یک سناریو طراحی شده توسط دولت ایران است. مجری که به‌جای کارشناس نیز سخن می‌گفت بر روی نیاز فعلی ایران به قربانی بودن تأکید می‌کرد و کارشناس مربوطه با استخدام واژه “فیلم هندی” به خاک و خون کشیده شدن شهروندان و خدشه‌دار شدن امنیت کشور را به یک خودزنی و نمایش تقلیل می‌داد. اما چرا العربیه در این حادثه این‌گونه تحلیلی به خورد مخاطب خود می‌دهد؟ با توجه به اینکه قبل از حادثه این رسانه سعی کرده بود مبارزه ایران با داعش را نمایش جلوه دهد و این خط را دنبال می‌کرد که با توجه به عدم حمله داعش به ایران یک توافق و همدستی با داعش در منطقه وجود دارد و حتی برخی میهمانان العربیه می‌گفتند که بشار اسد و ایران داعش را برای مبارزه با انقلاب سوریه ساخته‌وپرداخته کرده‌اند. وقتی چنین تحلیلی از ابتدا دنبال شود، این رسانه ناگزیر خواهد بود که بعد از حمله، همان خط قبلی را پیگیری کند و با تئوری توهم توطئه، قربانی را به‌جای جلاد به مردم معرفی کند. چند روز قبل هنگام آتش‌سوزی شیراز این شبکه با اعلام خبر فوری با یک دستپاچگی و ذوق‌زدگی حادثه را به‌عنوان انفجار قوی تروریستی در شیراز، زیرنویس نمود و بعد از دقایقی به‌طورکلی خبر را حذف شد. این رسانه به‌جای اطلاع‌رسانی، اولویت خود را مقابله با ایران و وارونه نشان دادن واقعیت قرار داده است.

از رسانه‌های جهان عرب به‌غیراز الجزیره و العربیه صدایی دیگر نیز به گوش می‌رسد. شبکه المیادین به سرپرستی “غسان بن جدو” که سابقاً مجری و مسئول دفتر شبکه الجزیره در ایران بود. بعد از بهار عربی و جهت‌دار برخورد کردن الجزیره با انقلاب بحرین بن جدو و برخی دیگر از کارکنان حرفه‌ای الجزیره از آن جدا شدند. بن جدو رابطه خوبی با ایران و نیز حزب‌الله لبنان دارد. او با استفاده از این رابطه توانست کمک‌های ایران و حزب‌الله را برای تأسیس شبکه المیادین جذب کند. المیادین در تحولات عراق به‌ویژه قبل از ظهور داعش و نیز هم‌زمان با سقوط موصل توانست خبرها را به‌خوبی پوشش دهد و مخاطبان الجزیره و العربیه را به‌سوی خود جلب کند.
بعد از یک دوره اوج‌گیری المیادین هم به برخی دلایل کم‌فروغ شد اما اکنون توانسته است به‌عنوان یک صدای مطرح در فضای عربی حضور داشته باشد. المیادین در این حادثه با پوشش لحظه‌به‌لحظه جریان یک اطلاع‌رسانی شفاف و حرفه‌ای را به نمایش گذاشت و درحالی‌که رسانه ملی، برای اطلاع‌رسانی فعال نبود اما المیادین و خبرنگار مستقر در تهران با تعداد زیادی از کارشناسان اخبار را پوشش می‌داد و تحلیل لحظه‌به‌لحظه ارائه می‌کردند. این رسانه با توجه به اینکه به‌طور یک‌طرفه اقدام به جانب‌داری از ایران نمی‌کند و از طرفی یک برخورد میانه و معقول را نیز در پیش گرفته است، توانسته جای خود را ولو به‌طور نسبی و کم‌رنگ در فضای رسانه‌ای عربی باز کند.

اگر این حادثه را با حوادث مشابه لندن و پاریس مقایسه کنیم، جدای از ورود و سرعت عمل پلیس در جمع‌کردن حادثه ما شاهد یک عملکرد هماهنگ رسانه با مدیریت در میدان هستیم تا جامعه و احساسات و بحران احتمالی کنترل و هدایت شود درحالی‌که در این حادثه به‌هیچ‌وجه مدیریت رسانه و خبری در بحرانی با این وسعت وجود نداشت. اگر خبر و عرصه اطلاع‌رسانی مدیریت نشود و برای این مواقع، پروتکل‌ها و برنامه‌های لازم را در نظر نداشته باشیم، امکان خسارت معنوی و مادی جامعه بسیار بالاست. القا احساس امنیت و عدم احساس امنیت و نیز اقتدار و عدم اقتدار دستگاه‌های امنیتی کشور درگرو مدیریت بحران بخش رسانه است که در حادثه تهران هرگز وجود نداشت. در ساعت 14 یعنی حدوداً 6 ساعت بعد از حادثه، بخش خبری رسمی کشور هیچ خبر قطعی اعلام نکرد و تمام اخبار بر اساس شنیده‌ها و احتمالات بود و گویی جناب حیاتی مجموعه شایعات فضای مجازی را جمع‌آوری نموده و در حال خواندن متن است.
 

حادثه تروریستی تهران و رسانه‌های جهان عرب، آزمونی برای حرفه‌ای بودن!

به گزارش دین‌آنلاین، کانال مطالعات جهان عرب در گزارشی ضمن اشاره به واقعه تروریستی هفدهم خرداد تهران درباره رویکرد رسانه‌های جهان عرب به این واقعه تروریستی نوشت: فضای خبری شبکه‌های عربی اکنون در اختیار امپراتوری رسانه‌ای حاضر در خلیج‌فارس است. دو دهه قبل زمانی که شبکه خبری الجزیره پا به میدان گذاشت همه تحلیلگران آن را پروژه‌ای حرفه‌ای از سوی کشوری غیر تأثیرگذار مانند قطر می‌دانستند اما به‌مرورزمان سرکوه یخی که اکثر حجم آن زیرآب بود نمایان شد و مشخص شد قطر در حال پیاده کردن یک پروژه چندجانبه است. به‌زودی برای تحلیل وقایع سعودی و قطر در چند روز گذشته به این مطلب به‌طور جداگانه خواهم پرداخت و پروژه قطر را توضیح خواهم داد اما اکنون در پی گونه‌شناسی رویکردهای تعامل رسانه‌های عربی با حادثه تروریستی تهران هستم.

در فضای خبری جهان عرب می‌توان سه صدای بلند با سه روش کمابیش مختلف را شناسایی کرد: صدای اول صدای الجزیره قطر است. الجزیره که زمانی بخشی از سهام آن در اختیار همسر و بستگان صدام، دیکتاتور عراق قرار داشت تا مدت‌ها تنها صدای بلند عربی بود. الجزیره ابتدا سعی در نمایش نوعی حرفه‌ای گری در عرصه خبر بود اما به‌مرورزمان و بروز برخی حوادث، مشخص شد که الجزیره در چهارچوب منافع و پروتکل‌های خاصی که توسط دولت قطر و برای گسترش نفوذ و قدرت نرم اوست عمل می‌کند. مسئله حمایت از تروریسم بعد از سقوط صدام و نیز حمایت از اخوان در مصر، برخی از این مصادیق است. رسانه بعدی که صدای بلندی دارد العربیه است که مشخصاً در مسیر و کمپین عربستان عمل می‌کند. العربیه توانست بسیاری از مخاطبان الجزیره را برباید و انحصار سابق الجزیره را بشکند. در حادثه تهران العربیه خطی متفاوت از الجزیره را در پیش گرفت. الجزیره با پوشش خبر این حادثه تروریستی ابتدا سعی داشت حادثه را مانند حوادث دیگر پایتخت‌های اروپایی که موردحمله داعش قرار گرفته‌اند نشان دهد. در گام بعدی با توجه به اختلافات کنونی قطر و عربستان، مسئله ترور و ارتباط آن با مسئله تکفیر و مبارزه ایران با داعش را برجسته نمود. اما فاجعه‌بار صدای العربیه بود. در بخشی از برنامه‌های تحلیلی العربیه سعودی “منتهی الرمحی” گوینده و مجری برنامه تحلیلی “پاناروما” که بخشی از برنامه را به حادثه تهران اختصاص داده بود، کارشناسی را میزبانی می‌کرد که با سؤالات جهت‌دار سعی در القای این مطلب داشت که این حادثه یک سناریو طراحی شده توسط دولت ایران است. مجری که به‌جای کارشناس نیز سخن می‌گفت بر روی نیاز فعلی ایران به قربانی بودن تأکید می‌کرد و کارشناس مربوطه با استخدام واژه “فیلم هندی” به خاک و خون کشیده شدن شهروندان و خدشه‌دار شدن امنیت کشور را به یک خودزنی و نمایش تقلیل می‌داد. اما چرا العربیه در این حادثه این‌گونه تحلیلی به خورد مخاطب خود می‌دهد؟ با توجه به اینکه قبل از حادثه این رسانه سعی کرده بود مبارزه ایران با داعش را نمایش جلوه دهد و این خط را دنبال می‌کرد که با توجه به عدم حمله داعش به ایران یک توافق و همدستی با داعش در منطقه وجود دارد و حتی برخی میهمانان العربیه می‌گفتند که بشار اسد و ایران داعش را برای مبارزه با انقلاب سوریه ساخته‌وپرداخته کرده‌اند. وقتی چنین تحلیلی از ابتدا دنبال شود، این رسانه ناگزیر خواهد بود که بعد از حمله، همان خط قبلی را پیگیری کند و با تئوری توهم توطئه، قربانی را به‌جای جلاد به مردم معرفی کند. چند روز قبل هنگام آتش‌سوزی شیراز این شبکه با اعلام خبر فوری با یک دستپاچگی و ذوق‌زدگی حادثه را به‌عنوان انفجار قوی تروریستی در شیراز، زیرنویس نمود و بعد از دقایقی به‌طورکلی خبر را حذف شد. این رسانه به‌جای اطلاع‌رسانی، اولویت خود را مقابله با ایران و وارونه نشان دادن واقعیت قرار داده است.

از رسانه‌های جهان عرب به‌غیراز الجزیره و العربیه صدایی دیگر نیز به گوش می‌رسد. شبکه المیادین به سرپرستی “غسان بن جدو” که سابقاً مجری و مسئول دفتر شبکه الجزیره در ایران بود. بعد از بهار عربی و جهت‌دار برخورد کردن الجزیره با انقلاب بحرین بن جدو و برخی دیگر از کارکنان حرفه‌ای الجزیره از آن جدا شدند. بن جدو رابطه خوبی با ایران و نیز حزب‌الله لبنان دارد. او با استفاده از این رابطه توانست کمک‌های ایران و حزب‌الله را برای تأسیس شبکه المیادین جذب کند. المیادین در تحولات عراق به‌ویژه قبل از ظهور داعش و نیز هم‌زمان با سقوط موصل توانست خبرها را به‌خوبی پوشش دهد و مخاطبان الجزیره و العربیه را به‌سوی خود جلب کند.
بعد از یک دوره اوج‌گیری المیادین هم به برخی دلایل کم‌فروغ شد اما اکنون توانسته است به‌عنوان یک صدای مطرح در فضای عربی حضور داشته باشد. المیادین در این حادثه با پوشش لحظه‌به‌لحظه جریان یک اطلاع‌رسانی شفاف و حرفه‌ای را به نمایش گذاشت و درحالی‌که رسانه ملی، برای اطلاع‌رسانی فعال نبود اما المیادین و خبرنگار مستقر در تهران با تعداد زیادی از کارشناسان اخبار را پوشش می‌داد و تحلیل لحظه‌به‌لحظه ارائه می‌کردند. این رسانه با توجه به اینکه به‌طور یک‌طرفه اقدام به جانب‌داری از ایران نمی‌کند و از طرفی یک برخورد میانه و معقول را نیز در پیش گرفته است، توانسته جای خود را ولو به‌طور نسبی و کم‌رنگ در فضای رسانه‌ای عربی باز کند.

اگر این حادثه را با حوادث مشابه لندن و پاریس مقایسه کنیم، جدای از ورود و سرعت عمل پلیس در جمع‌کردن حادثه ما شاهد یک عملکرد هماهنگ رسانه با مدیریت در میدان هستیم تا جامعه و احساسات و بحران احتمالی کنترل و هدایت شود درحالی‌که در این حادثه به‌هیچ‌وجه مدیریت رسانه و خبری در بحرانی با این وسعت وجود نداشت. اگر خبر و عرصه اطلاع‌رسانی مدیریت نشود و برای این مواقع، پروتکل‌ها و برنامه‌های لازم را در نظر نداشته باشیم، امکان خسارت معنوی و مادی جامعه بسیار بالاست. القا احساس امنیت و عدم احساس امنیت و نیز اقتدار و عدم اقتدار دستگاه‌های امنیتی کشور درگرو مدیریت بحران بخش رسانه است که در حادثه تهران هرگز وجود نداشت. در ساعت 14 یعنی حدوداً 6 ساعت بعد از حادثه، بخش خبری رسمی کشور هیچ خبر قطعی اعلام نکرد و تمام اخبار بر اساس شنیده‌ها و احتمالات بود و گویی جناب حیاتی مجموعه شایعات فضای مجازی را جمع‌آوری نموده و در حال خواندن متن است.
 

حادثه تروریستی تهران و رسانه‌های جهان عرب، آزمونی برای حرفه‌ای بودن!

خانه چه کسانی عنکبوتی است؟
عضو خبرگان رهبری با بیان این که اگر تزکیه در حکومت اسلامی جاری نشود، افرادی همانند معاویه بر مناصب حکومتی خواهند نشست، گفت: حکومت اسلامی نیاز به مالک اشترها دارد نه معاویه ها و عمرو عاص ها.

خانه چه کسانی عنکبوتی است؟

عضو خبرگان رهبری با بیان این که اگر تزکیه در حکومت اسلامی جاری نشود، افرادی همانند معاویه بر مناصب حکومتی خواهند نشست، گفت: حکومت اسلامی نیاز به مالک اشترها دارد نه معاویه ها و عمرو عاص ها.
خانه چه کسانی عنکبوتی است؟

تصاویر بمناسبت سالروز وفات حضرت خدیجه(س)
حضرت خدیجه (س) همسر پیامبر (ص)، اولین بانویی است که به پیام آسمانی اش پاسخ مثبت داد و در کنار رسول خدا صلی الله علیه و آله با همه توانی که داشت در مقابل مشرکان ایستاد و مقاومت کرد. ثروت سرشار خود را برای پیشرفت اسلام در طبق اخلاص گذاشت. وی در سال دهم بعثت و اندکی پس از وفات حضرت ابوطالب (ع) درگذشت.

تصاویر بمناسبت سالروز وفات حضرت خدیجه(س)

حضرت خدیجه (س) همسر پیامبر (ص)، اولین بانویی است که به پیام آسمانی اش پاسخ مثبت داد و در کنار رسول خدا صلی الله علیه و آله با همه توانی که داشت در مقابل مشرکان ایستاد و مقاومت کرد. ثروت سرشار خود را برای پیشرفت اسلام در طبق اخلاص گذاشت. وی در سال دهم بعثت و اندکی پس از وفات حضرت ابوطالب (ع) درگذشت.
تصاویر بمناسبت سالروز وفات حضرت خدیجه(س)

هشدار سید حسن نصرالله در مورد سریال‌های ماه رمضان
سید حسن نصرالله در درس گفتار رمضان که در روز هشتم خرداد برگزار شد نسبت به سریال‌های ماه رمضان هشدار داد.

هشدار سید حسن نصرالله در مورد سریال‌های ماه رمضان

سید حسن نصرالله در درس گفتار رمضان که در روز هشتم خرداد برگزار شد نسبت به سریال‌های ماه رمضان هشدار داد.
هشدار سید حسن نصرالله در مورد سریال‌های ماه رمضان

چه کنیم تا خداوند خوارمان نکند؟
«اَللّهُمَّ لا تَخْذُلْنى فيهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِيَتِكَ وَ لا تَضْرِبْنى بِسِياطِ نَقِمَتِكَ وَ زَحْزِحْنى فيهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِكَ بِمَنِّكَ وَ اَياديكَ يا مُنْتَهى رَغْبَةِ الرّاغِبينَ».

چه کنیم تا خداوند خوارمان نکند؟

«اَللّهُمَّ لا تَخْذُلْنى فيهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِيَتِكَ وَ لا تَضْرِبْنى بِسِياطِ نَقِمَتِكَ وَ زَحْزِحْنى فيهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِكَ بِمَنِّكَ وَ اَياديكَ يا مُنْتَهى رَغْبَةِ الرّاغِبينَ».
چه کنیم تا خداوند خوارمان نکند؟